Kỹ năng sinh tồn: Nấm độc trong rừng và những điều cơ bản

Nấm là loài thân mềm mọc tự nhiên ở khắp mọi nơi, song tập trung nhiều ở rừng và những vùng tương đối ẩm thấp,cây cối rậm rạp, ít ánh sáng.  Nấm rất đa dạng về chủng loại, tuy vậy nấm ăn được và an toàn với con người lại rất ít. Đó là nấm rơm, nấm sò, nấm hương, mộc nhĩ… dùng làm thực phẩm trong đời sống thường nhật

Ngoài tự nhiên có khoảng hơn 100 loại nấm dại, nhưng  loại có thể ăn được chỉ có khoảng từ 30 – 40 loại.Còn những loại nấm mọc tự nhiên ở các khu rừng, bên những đường đi hay bên bờ suối ở vùng núi  thì hết sức cẩn trọng  khi dùng.

Đặc điểm của nấm độc trong rừng

Nấm độc là nấm có chứa độc tố, không ăn được. Có loại nấm chứa độc tố sẽ gây ra chết người (Amatina phalloides, A.verna…), và chỉ cần ăn 50g nấm tươi có thể làm ngây ra một cái chết cho một người trẻ, khỏe mạnh mà không có bài thuốc nào cứu chữa được.

Có những loại nấm độc nhìn rất giống nấm thường, thường mọc lẫn cùng nấm ăn được, khiến người đi hái nấm dễ bị nhầm lẫn . Đã vậy nhiều khi trong quá trình chế biến lại sai sót: ví dụ: nếu đun không kỹ hoặc dụng cụ dùng đun nấu, để đồ ăn chín có dính nấm sống, ăn vào vẫn có thể gây ra ngộ độc. Ngoài ra, một số loại nấm vốn thuộc dạng không độc nhưng nếu mọc ở nơi môi trường bị ô nhiễm hoặc ở tầng đất bên dưới có những khoáng chất độc hại như phốt pho, thạch tín, thủy ngân… thì ăn phải cũng gây ra ngộ độc.

Vậy cách nhận biết nấm độc như thế nào?

Thông thường những loại nấm độc bao giờ trông cũng có nhiều màu sắc hơn, có đốm nổi lên, ở trên mũ nấm có những hạt nổi hay vằn màu đỏ hay có màu tạp, có rãnh, vết nứt, có vòng quanh thân…, khi ngắt đôi sẽ có nhựa chảy ra. Nấm độc khi thu hái thường có mùi cay, mùi hắc hoặc mùi đắng xộc thẳng lên. Nấm ăn được thường mùi thơm hoặc không mùi.

Tuyệt đối không được ăn các loại nấm lạ, không ăn thử nấm, kiên quyết  loại bỏ những nấm già, nấm đã ôi thiu, tránh và không hái những loại nấm sau:

Nấm độc xanh: đai có mũ màu sắc xanh đen nhạt và có đường kính từ 6- 12cm, có bao gốc dạng đài hoa, có vòng nấm màu trắng ở phần  cuống.

Nấm độc nâu: Có mũ màu sắc nâu nhạt, đường kính từ 5- 10cm, phủ những vẩy mụn màu trắng có nhiều gồ điển hình, có vòng nấm màu trắng ở phần trên cuống.

Nấm độc trắng: mũ màu sắc trắng, đường kính khoảng 7- 10cm, có bao gió dáng đài hoa, có vòng nấm màu trắng ở phần trên cuống.

Nấm mũ khía: mũ nấm hình dạng nón dẹt có khía từ đỉnh xuống núp, đường kính khoảng  3,5- 8cm, có màu  nâu đỏ.

Biểu hiện bị ngộ độc nấm

Ngộ độc nấm gồm có loại biểu hiện sớm và muộn. Biểu hiện sớm thường sẽ xuất hiện sau khi ăn nấm  từ 30 phút đến 2 giờ, tối đa là sau 6 giờ và biểu hiện muộn xuất hiện sau khi ăn từ khoảng  6 đến 40 giờ, trung bình là 12 giờ. Mức độ ngộ độc tùy thuộc vào những loại nấm. Dấu hiệu ngộ độc thường phát hiện hiện sau khi ăn nấm từ 20 – 30 phút. Nạn nhân cảm thấy nôn nao, khó chịu, có khi sẽ đau bụng dữ dội hoặc nôn ra máu, bị đi ngoài nhiều lần, phân mùi hôi tanh; người mệt nhừ, chân tay lạnh toát, có khi sẽ nổi mẩn đỏ;  nặng hơn thì co giật, hôn mê. những triệu chứng xuất hiện càng chậm bao nhiêu thì mức ngộ độc càng nặng, có thể vây nguy hiểm tới  tính mạng

Sơ cứu khi bị ngộ độc nấm

Khi gặp  người có biểu hiện ngộ độc nấm, cần nhanh chóng gây ra nôn (bằng các biện pháp cơ học). Trong vòng vài giờ sau ăn nấm (tốt nhất ở trong giờ đầu tiên) nếu bệnh nhân là người từ 2 tuổi trở lên,trạng thái  tỉnh táo, chưa nôn nhiều thì cho bệnh nhân uống nước và gây ra nôn.
 

Uống than hoạt tính: Liều 1g/kg cân nặng bệnh nhân. Cho bệnh nhân uống đủ nước, tốt nhất là nên dùng oresol. Nhanh chóng đưa bệnh nhân đến cơ sở y tế gần nhất.

Nếu bệnh nhân lên cơn hôn mê, co giật: Cho bệnh nhân nằm nghiêng. Nếu bệnh nhân thở yếu, ngừng thở: Tiến hành Hà hơi thổi ngạt hoặc thực hiện hô hấp nhân tạo bằng những phương tiện cấp cứu có tại chỗ. Khi đã được điều trị ở cơ sở y tế không tự về nhà trong 1 – 2 ngày đầu  kể cả khi những biểu hiện ngộ độc ban đầu đã biến mất.

Ngộ độc nấm loại biểu hiện muộn cần được điều trị tại những cơ sở y tế có phương tiện hồi sức tích cực tốt (thường ở tuyến tỉnh trở lên).

Phòng ngừa ngộ độc nấm

Để phòng ngừa  việc ngộ độc nấm, không được  ăn nấm có màu sắc sặc sỡ, có mùi thơm hấp dẫn bởi nấm này thường là nấm độc; không ăn những loại nấm hoang dại lúc còn non, bởi lúc còn non chúng rất giống nhau (giống cái cúc áo), khó phân biệt; không ăn loại nấm khi bị cắt, vết cắt có rỉ ra chất trắng  giống sữa; không ăn nấm quá già, nấm bị nghi ngờ, không rõ xuất xứ… Cũng có những loại nấm độc giống nấm ăn , rất khó phát hiện nhưng khi quan sát kỹ sẽ thấy gốc có bao và có vòng cổ.

Mọi người khi muốn ăn nấm cần tuân theo những nguyên tắc sau:

Chỉ ăn nấm khi biết chắc đây là loại nấm dùng được, còn không biết thì tuyệt đối không được ăn.

Không được hái thứ nấm mình không biết chắc; mỗi lần dùng không nên dùng nhiều loại lẫn lộn mà chỉ nấu một loại duy nhất.. Trước khi xào nấu nấm, người dùng có thể  luộc sôi trước sẽ làm giảm bớt độc tính của nấm.

Khi ăn nấm không nên uống rượu. Có một số loại nấm dại tuy không độc những có chứa những thành phần gây ra nên phản ứng hóa học cùng thành phần trong rượu, vì vậy sẽ gây ra ngộ độc.